Verzekeringsfondsen

Zieken- en begrafenisfondsen, weduwefondsen en levensverzekeringen in Nederland 1827-1880

Samensteller en auteur Loes van der Valk

Nederland heeft een lange traditie van onderlinge verzekering tegen de risico’s van ziekte en overlijden. De oudste fondsen gaan terug tot de zestiende eeuw. Het feit dat Nederlandse ambachtslieden in Londen in januari 1669 een concept-contract opstelden om elkaar bij ziekte te ondersteunen wijst op vertrouwdheid met het idee van onderlinge hulp.¹ Op het gebied van de verzekering op het leven behoorde Nederland tot de pioniers. Het is echter niet eenvoudig bronnenmateriaal daarover te vinden. Deze database geeft een overzicht van meer dan duizend onderlinge en commerciële verzekeringsfondsen die tussen 1827 en 1880 in Nederland gefunctioneerd hebben en van de fondsen/maatschappijen waarin zij zijn opgegaan.

Lees meer over dit project in de handleiding, of blader in de lijst met verzekeringsfondsen, of zoek in de database.

Onder Inleiding (PDF) is een artikel opgenomen waarin uitgebreider op de overheidsinitiatieven op het terrein van de voorzorgsfondsen en op de bronnen wordt ingegaan. In de toelichting op de database wordt op verschillende plaatsen via een link naar de uitgebreidere informatie in het artikel verwezen.

Als uitgangspunt voor verder onderzoek wordt in het tekstdocument bij de fondsen aangegeven of er archiefmateriaal (bekend) is² en wordt verwezen naar de beschikbare literatuur. Vanaf 1830 leverden de provincies de gegevens voor het Armverslag per stad geaggregeerd aan: de basisgegevens van de individuele fondsen zijn vaak bij de gemeentelijke afdeling armenzorg bewaard gebleven.

Citeerinstructie

Als bron dient vermeld te worden: L.A. van der Valk, Zieken- en begrafenisfondsen, weduwefondsen en levensverzekeringen in Nederland 1827-1880, http://resources.huygens.knaw.nl/verzekeringsfondsen.

1. Het is onbekend of er een definitief contract werd gemaakt. Het werd aangegaan met de Diaconie van de Dutch Reformed Church in Londen, die begunstigde zou zijn van een eventueel batig saldo bij opheffing. Het archief van de Dutch Church in Londen is ondergebracht in de Guild Hall Library, Manuscript Section, toegangsnummer L19.92 Ms 7380.

De begrafenisfondsen refereerden heel direct aan de dood, zoals uit het embleem van het Haarlemse Mijn glas loopt ras blijkt. Niet minder macaber waren de stempels in het contributieboekje: ook hier een (deel van een) geraamte.Bron: B. Sliggers, `In alles ghetrou’ (Haarlem 1994)14.

Artsen stelden vaak dat hun medewerking aan ziekenfondsen in feite liefdadigheid was. Daar dachten de verzekerden vaak anders over. Er kwam steeds meer kritiek op te grote ziekenfondspraktijken. G. van Raemsdonck gaf dit in 1922 wel zeer beeldend weer. Bron: De Notenkraker. Een fascinerende selectie uit de jaargangen 1907-1936, samengesteld door L. de Vries Laren 1974) 112.